حق‌العمل‌کار فردی است که به نام خود اما به دستور و حساب آمر، معاملات تجاری انجام می‌دهد و در قبال این فعالیت، حق‌العمل یا کارمزد دریافت می‌کند. این مفهوم در ماده ۳۵۷ قانون تجارت تعریف شده و یکی از بخش‌های مهم در فعالیت‌های اقتصادی محسوب می‌شود.

مبلغی که حق‌العمل‌کار بابت خدمات خود دریافت می‌کند، حق‌العمل نام دارد که مشابه کارمزد در حسابداری است. این نقش در حوزه تجارت، بازرگانی و حتی گمرک اهمیت بسیاری دارد و افراد برای انجام معاملات خود، از این خدمات استفاده می‌کنند.

تفاوت حق‌العمل‌کار و دلال

اگرچه حق‌العمل‌کاری و دلالی هر دو در معاملات تجاری کاربرد دارند، اما تفاوت‌های اساسی دارند:

• دلال تنها واسطه‌ای است که طرفین معامله را به یکدیگر معرفی می‌کند، بدون اینکه نمایندگی یکی از آن‌ها را برعهده بگیرد.
• حق‌العمل‌کار خود یکی از طرفین معامله محسوب می‌شود و به نمایندگی از آمر، خریدوفروش را انجام می‌دهد.

به بیان ساده، حق‌العمل‌کار علاوه بر معرفی طرفین، نقش اجرایی در معامله دارد و باید در قبال دو طرف معامله پاسخگو باشد.

وظایف و مسئولیت‌های حق‌العمل‌کار

یک حق‌العمل‌کار حرفه‌ای موظف است:

• معاملات را طبق دستورات آمر انجام دهد و منافع او را در نظر بگیرد.
• امانت‌دار اطلاعات و دارایی‌های آمر باشد.
• گزارش کامل معاملات را به آمر ارائه دهد.
• محرمانگی اطلاعات را رعایت کند و از افشای آن خودداری نماید.

حق‌العمل‌کاری در گمرک و شرایط فعالیت

کارگزار گمرکی یا حق‌العمل‌کار گمرکی فردی است که به نیابت از صاحب کالا، امور ترخیص کالا و تشریفات گمرکی را انجام می‌دهد. برخلاف تجارت آزاد، این فعالیت نیازمند دریافت پروانه مخصوص از گمرک است.

برای دریافت پروانه حق‌العمل‌کاری گمرکی، فرد باید دارای شرایط زیر باشد:

• تابعیت ایرانی و حداقل ۲۵ سال سن
• عدم سابقه کیفری و نداشتن تخلفات قاچاق
• حداقل مدرک دیپلم (مدارک بالاتر امتیاز محسوب می‌شوند)
• عدم اشتغال در دستگاه‌های دولتی
• قبولی در آزمون قانون امور گمرکی و آیین‌نامه‌های مرتبط

چرا از خدمات حق‌العمل‌کار استفاده می‌شود؟

• تخصص در معاملات: حق‌العمل‌کاران تجربه بالایی در یافتن بهترین طرف‌های معامله دارند.
• صرفه‌جویی در زمان: آن‌ها فرآیند معامله را تسریع می‌کنند.
• حفظ محرمانگی: آمر می‌تواند هویت خود را در معاملات مخفی نگه دارد.
• دسترسی به شبکه گسترده: امکان دسترسی به بازارهای مختلف و مشتریان متعدد فراهم است.